108 Yıl Önce Cenazelerimizi Havsa'da Su Kuyularından Topluyorduk

Sertkan YILMAZ

    108 yıl önce Balkan Savaşları sonrası Trakya'yı gezen ünlü yazar Pierre Loti 19 Ağustos 1913'de Havsa'ya geldi. 
    Ünlü Fransız yazar Pierre Loti Bulgarlar'ın Edirne'den atılmasından yani 2. Balkan Savaşı'ndan hemen sonra Edirne'ye kadar uzanan bir seyahat yapmış ve 19 Ağustos 1913 tarihinde Havsa'ya gelerek burada yaşanan yıkım ve acıyı kaleme aldı.
    Havsa'lı araştırmacı Tufan Baş, geçmişte yaşanan acıların unutulmaması için sosyal medya hesabında yaptığı paylaşımında Havsa'yı ziyaret eden ve burada yaşananları kaleme alan ünlü yazar Pierre Loti'nin 30 Ağustos 1913 tarihinde Fransız L'Illustration dergisinde yayınlanan makalesine yer verdi. Tufan Baş tarafından yapılan paylaşım şöyle; 
    “108 Yil once bugün (19 Ağustos 1913) Havsa ya gelen ünlü yazar Pierre Loti Fransız L'Illustration dergisinde 30 Ağustos 1913 tarihinde yayınlanan makalesinde bakın neler yazmis ...
    ‘Havsa Camiinin pencerelerin ve mihrabın zarif mermerleri balyoz darbeleri ile kırılmış, çevresinde mezarlık var, bütün şahideler kırılmış, ölüler dışarı çıkarılmış ve parçalara ayrılmış, kemiklerin üstüne Bulgar askerleri büyük abdestlerini yaparak eğlenmişler. işte köyün (Havsa'nın) kuyuları içlerinden berbat bir koku yayılıyor. içlerine askerler tarafından tecavüz edilerek atılmış kadın ve çocuk cesetleri atılmış. Cesetler suyun üzerine çıkmasın diye üzerlerine mezar taşları yığılmış. Yıkıntılar arasından çıkan hayalet gibi kalmış Havsalılar. Zavallı ve yiğit insanlar. Benim Hristiyan denilen Avrupa’ya gerçeği haykırmaya çalıştığımı bu küçük köyde bile nasıl biliyorlar. Biri şöyle diyor 'Artık ne karım var ne çocuğum, ne evim, ne sürüm. Ben neden ölmedim' Manzara korkunç...’ Pierre Loti gördükleri karşısında isyan ediyor.”
    Tufan Baş yaptığı paylaşımda; “Beş asırlık Mimar Sinan eseri Havsa Sokullu Camii Trakya Umum Müfettişi Kazım Dirik'in çabaları ile 1938 yılında 14 Bin lira harcanarak restore edildi ve 27 yıl aradan sonra 1939 yılında tekrar ibadete açılmıştı. ( Fotoğraf Balkan Savaşından sonra Havsa Sokullu Camii ve külliye)” bilgisini de paylaştı.