Erkin, “Edirne Yeraltı Suyu Sulama Kooperatifleri Can Çekişiyor”

Nilay YILMAZ

"Mevzuat açısından incelendiğinde bu durumun mutlaka ilgili bakanlık tarafından ele alınıp mağdur duruma gelmiş YAS sulama kooperatiflerinin sorunu çözülmelidir.”diyen Makine Yüksek Mühendisi, DSi emekli Bölge Müdür Yardımcısı Hüseyin Erkin gazetemize yazılı açıklamada bulundu.
    Erkin açıklamasında; “Edirne ilinde yeraltı suyu potansiyelimiz yıllık olarak 128 milyon m3 olup hali hazırda bunun 70 milyon m3 kısmı sulamaya, 48 milyon m3 kısmı içme kullanma ve sanayi suyu olarak tahsis edilmiştir. Bu miktarlar bile tüketilememektedir. Halen 28 adet sulama kooperatifi bünyesinde 217 adet kuyu mevcut olup bu kuyular ile yaklaşık 90 bin dönüm arazi sulanabilecek durumdadır. Ne yazık ki bu kooperatiflerden sadece Edirne merkez de 4 Havsa da iki kooperatif zorda olsa çalışabilmektedir. Bu kuyulardan çeltik sulaması yapılmaktadır. Maalesef 2004 yılına kadar tüm YAS kooperatifleri aktif olarak çalışır durumdaydı. Biraz geriye giderek YAS kooperatiflerini incelediğimizde, zamanın hükümetlerinin tarım politikaları kapsamında DSi nin teşvik ve destekleriyle YAS kooperatiflerine açılan kuyular ilk 5 yıl ödemesiz 25 yıl geri ödemeli ve DSi nin himayesinde işletilecek şekilde kooperatiflere devredilmektedir. 
    2000 li yılların başında bu süre 15 yıla düşürülmüştür. Üstelik tarımsal sulamada kullanılan bu kuyular için tüketilen elektriğin %60'ı sübvanse edilmekte yani çiftçiler tükettikleri elektriğin %30'unu ödemekteydiler. Ödeyemeyenler ertesi sene öder yada borçlanırdı. Kooperatiflerin elektriği kesilmezdi.
    2004 yılından itibaren YAS kooperatiflerinin tükettiği elektrik sübvansiyonu kademeli olarak azaltıldı ve 2010 yılından itibaren elektrik dağıtım işi özel kesime devredildikten sonra sübvansiyon tamamen kaldırıldı. Daha ilginci tarımsal sulamada kullanılan elektrik ile konutlarda tüketilen elektrik fiyatı aynı hale geldi. Önceki yıllarda sulama sezonu sonunda çiftçi malını hasat edip sattıktan sonra tükettiği elektriğin bedelini öderken, özel sektöre devredilen elektrik dağıtım uygulamasında kooperatiflerin tüketimleri aylık olarak tahsil edilmektedir. Ödeyemeyenlerin elektriği kesilmektedir. 
    Hele son yıllarda sık sık yapılan elektrik zamları YAS kooperatifleri çok zora sokmuş ve bir çok koopearatif çalışamaz duruma gelmiştir. YAS kooperatiflerinin bir diğer handikabı da yasa ve yönetmeliklere göre, kuyular DSi tarafından açılıp işler duruma getirilmekte, sulama şebekeleri Köyhizmetleri tarafından yapılması gerekiyordu. Lakin bu kooperatiflerin çoğunun sulama şebekeleri yapılamamıştır. Köy Hizmetleri teşkilatı 2004 te kapatılarak görevleri il Özel idarelerine devredilmiştir. 
    Son yıllarda elektriksel sıkıntı ve tarımsal üretim girdileri artması sonucu çiftçiler para kazanamaz oldu. Ama son yıllarda DSi tarafından açılan veya yenilenen kuyular yüzünden DSi ye borçlandırılan kooperatifler borçlarını ödeyemez duruma düşmüştür. Görüldüğü gibi YAS kooperatiflerinin durumu içinden çıkılamaz duruma gelmiş ve rafa kaldırılmış durumdadır. Mevzuat açısından incelendiğinde bu durumun mutlaka ilgili bakanlık tarafından ele alınıp mağdur duruma gelmiş YAS sulama kooperatiflerinin sorunu çözülmelidir. Aksi halde sadece Edirne de 217 kuyu ve enerji nakil hatları atıl duruma gelirse bu devletin ölü yatırımı haline gelir ki bu üzücü bir tablodur. Mevcut bu kuyu ve enerji nakil hatlarının yaklaşık maliyeti 60 milyon TL civarındadır. 
    Yaşadığımız Pandemi ve ekonomik sıkıntılar döneminde ayçiçeği yağının hızla artmasını fırsata çevirme imkanı yaratılabilir. YAS kuyularından ayçiçeği sulaması yapılabilir. Bunun için Trakya Birlik himayesinde DSi ve ilözel idaresi destekleriyle iyi bir planlama yapılarak bu sıkıntılı durum katma değere dönüşebilir. Bunun için kooperatiflerin ortak akılla bir çatı altında üretimlerini planlamaları şarttır.” dedi.