Edirne’de Korku Yazarı Yaltırık’tan ‘Cadıcı’ Sunumu
Trakya Üniversitesi (TÜ) Osmanlı Medeniyeti Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (OSMER) tarafından 27-28 Kasım tarihleri arasında düzenlenen IV. Uluslararası Osmanlı İzleri Sempozyumu devam ediyor.
Balkan Kongre Merkezi’nde düzenlenen sempozyumda, tarihçi ve korku edebiyatı yazarı Mehmet Berk Yaltırık, “Osmanlı Döneminde Balkan Folklorunda Cadıcılar” konusunda sunum yaptı.
“DÖNEMİN KAYNAKLARINA GEÇMİŞ”
Yaltırık, Osmanlı döneminde özellikle Balkan coğrafyasında belirli dönemlerde toplu histeri görüldüğünü belirterek; “Toplu histerinin teması, bugün bizim Batı sinemasından hareketle vampir diye bildiğimiz ama Osmanlı literatüründe cadı ve hortlak diye geçen, Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nden tutun Şeyhülislam Ebu Suud Efendi’nin fetvasına kadar birçok yerli ve yabancı kaynakta geçen toplu histeri vakası var. Bunun kaynaklara geçme sebebi de insanları paniğe, endişeye sevk etmesi ve dolayısıyla garip bir olay olduğu için dönemin kayıtlarında çok şüpheyle yaklaşılsa da bir şekilde geçmesidir” ifadelerini kullandı.
“CADICI KELİMESİ TÜRKÇEDİR”
Balkan folklorunda “Cadıcı” denilen ilginç kişilerin var olduğunu söyleyen Yaltırık; “Cadıcı kelimesi Türkçedir. Osmanlı döneminde de bir yerde cadı ya da hortlak zuhureti görüldüğü şeklinde toplu histeri vakası görüldüğünde ve cadıcılar çağrılıyor. Balkan literatüründe cadıcının çok farklı ismi var. Örneğin; vampirci, vampirogli, cadıogli gibi Türkçe kelimeler Slav dillerine de geçmiş. Bunlar literatüre ve folklor araştırmalarına geçmiş durumdadır” dedi.
“CADICILAR HOLLYWOOD’U ETKİLEMİŞLER”
Yaltırık, Balkanlar’da 1900’lerin başına kadar farklı dönemlerde toplu histeri vakalarına dair kayıtlar bulunduğunu belirterek; “Cadıcılar da çok enteresan bir şekilde Türkçenin Balkan dillerine armağanıdır. Cadıcı, ölüp de mezarında dirildiğine inanılanı defetmek için çağrılan kişi demektir. Bu kişilerle ilgili çok sayıda kayıt var. En ilginç olanları, 1830’ların başına tarihlenen Makedonya mesarif defterlerinde geçiyor. O dönemde Manastır vilayeti olarak geçiyor. Mesarif defterlerinde diyor ki ‘Tikveş’teki cadı zuhurunda çağrılacak cadı üstatlarına 350 kuruş ödenecek.’ Anladığımız kadarıyla bu insanlar kiralanıyor. Bu bize popüler kültürden de tanıdık gelecektir. Meşhur ‘The Witcher’ dizisini izlediyseniz orada da canavar avcısı var. Fakat yazan kişi Doğu Avrupalı, Polonyalı bir yazar olduğu için muhtemelen kiralık bir canavar avcısını kullanmış. Cadıcılar, sadece ‘The Witcher’da değil, ABD’de Hollywood’u da etkilemişler. Bir tanesi ‘Blade’ denilen çizgi roman ve sonrasında filme de aktarılan seridir. Burada ‘Blade’ denilen karakter, Balkan folkloruna göre ‘Dampyr’dir. ‘Dampyr’, cadıcının diğer isimlerinden birisidir. Popüler bir figür ve Osmanlı-Türk folklorundan Balkan literatürüne girdiğini söyleyince insanlar şaşırıyorlar” sözlerine yer verdi. Yaltırık, sunumunun ardından katılımcıların sorularını yanıtladı.
UĞUR AKAGÜNDÜZ
